cuyhun ırmağı
Ceyhun veya Amuderya, (Özbekçe: Amudaryo) Orta Asya'nın en uzun nehri. Afganistan'da güney Pamir'den Pamir ve Piyanc adlarını alarak doğar. Daha kuzeyde Vahş kolunu aldıktan sonra Ceyhun adını alır. Tacikistan ve Kuzeydoğu Afganistan sınırı oluşturduktan sonra geniş bir delta ile Aral gölüne ulaşır. Eski SSCB'nin Orta Asya kesiminin en uzun ırmağı, Vahş ve Pyanc ırmaklarının birleşmesiyle oluşur. Kuzeybatı yönünde akarak Aral gölüne dökülen ırmak, Tacikistan ve Afganistan arasındaki sınırın bir bölümünü çizer. Uzunluğu 1.415 km'dir. Ama Doğu Pamirlerden doğan en uzun kolu Deya-yı Vahjır'ın kaynağından başlayarak ölçüldüğünde uzunluğu 2.540 km'ye ulaşır. İlkçağ'da Batı'da Oxus Irmağı olarak bilinirdi; Amuderya adını ise, bugünkü Çarcao'nun yerinde eskiden var olduğu sanılan Amul kentinden aldığı öne sürülür. Amuderya ise asilikle özdeşmiştir. Ceyhun bu yüzden asi anlamındadır. ceyhun nehri türklerin tarihinde önemli yer tutan nehirlerin başında gelir.ceyhun nehri kenarlarında yerleşmiş olan türkler burada ve civarında zengin şehirler kurmuşlardı boylar halinde yaşayan türkler arapların katliam derecesine ve eski tarihte birleşmiş milletler kurulmadan önceki tarihte tapu kavramının olmadığı zamanda araplar tarafından bu nehrin kıyılarında soykırıma uğratılmışcasına katledilmişledir.Ancak Türkiye cumhuriyeti türk tarihi bundan fazla söz etmez türkler ile araplar bu nehrin aşağısında çok kanlı şekilde savaşmışlar ancak araplar ceyhun nehrini aşamamışlardır.Amuderya arapça kökenli bir sözcük olup asiliği türkleri yenememiş ve buradan geçememiş olan arap filozofları tarafından takılmış bir isimdir.Taberaninin anıları ve yazıları arapça olarak bu savaşlar anlatılmaktadır.Ceyhun cenk edilen yer anlamına da gelmektedir.Ancak yaşanacak bir din varmışki türkler islamı seçerek müslüman olmuşlardır.Dinin siyasi ve ekonomik boyutlarını ve insana yaşatığı eziyeti türkler üzerindeki tarihi anlayarak dahi iyi bir şekilde ve günümüze kadar gelen türk ulusunun bugün geldiği noktaya bakarsak dinin kesinlikle insanların elinde bırakılmamasını ve politik ve siyasi ve savaş amacı olarak kullanılmaması gerektiğini türk tarihini okuyarak anlayabiliriz.

Kara Derya
 (Rusça: Kapaдарья). Orta Asya'da bulunan Fergana Vadisi'nde bir nehir. Narin Nehri ile birleşip Seyhun nehrini oluşturur.

         seyhun                         
Seyhun ya da Siri Derya. Orta Asya'da bir nehir. Ceyhun nehri ile birlikte Maveraünnehir'i meydana getirir